Mapa conceptual I
Mapa conceptual música profana
Mapa conceptual música religiosa
Misa, Motete, Madrigal italiano, Romance.
Audición número 1:
Orlando di Lasso (1532-1594): Matona mia cara (madrigal). Orlando di Lasso, ademais dun gran compositor de madrigais e música profana é, con Palestrina e Vitoria, un dos máximos representantes da música católica posterior ao Concilio de Trento é dicir da Contrarreforma. Pertence á última xeración de compositores franco-flamengos e, coma Jacques Arcadelt, tamén estivo ao servizo dos Papas en Roma. Os seus madrigais, cos de Cipriano de Rore, marcan a entrada deste xénero tan característico do Renacemento avanzado na súa época clásica. Aínda que os primeiros madrigais de Lasso son moi sinxelos, a partir de 1555 complica o seu estilo, incorporando recursos expresivos utilizados xa por Lucca Marenzio nun intento de trasladar á música o simbolismo dos textos, que case sempre mostran unha alta calidade literaria. Matona mia cara é un madrigal escrito nunha concepción máis próxima á harmonía ca ó contrapunto, marcado así pola utilización de acordes, feito motivado pola métrica regular dos versos, aínda que tamén está presente a imitación coma recurso típico da linguaxe musical da época. Destaca a orixinal utilización de onomatopeias como recurso colorista, ademais dun uso moderado das disonancias que fan que a música resulte especialmente expresiva.
Definicións:
Madrigal: composición de tres á seis voces sobre un texto relixioso, a miúdo en italiano.
Música profana: Contraria á música relixiosa.
Compositores franco-flamengos: Aqueles que desenrolaron a súa actividade musical segundo as características desta escola de influenza francesa e italiana.
Contrapunto: é a relación que gardan diferentes voces independentes unha da outra.
Audición número 2:
Giovanni Pier Luigi da Palestrina (1525-1594). Kyrie. (Misa do Papa Marcelo.) Di a tradición que esta Misa, escoitada nunha das sesións do Concilio de Trento, precisamente a Comisión de Música e Liturxia, serviu para que a se inclinasen por non eliminar da liturxia o canto polifónico, servindo, ao tempo, para marcar as directrices da música a varias voces o que xa se denominaría en futuro Polifonía Clásica, estilo que se seguiu interpretando ata o século XX. A realidade é ben distinta: foron algunhas das composicións do mestre Jacobus de Kerle, a modo de catálogo, as que serviron para marcar estas guías estéticas. No entanto, esta obra, dedicada por J. P. da Palestrina ao Papa Marcelo, convértese, para teóricos e compositores, en prototípica e sen dúbida a máis representativa das súas 105 misas, e en todo caso un modelo para describir ese estilo clásico: transparencia e intelixibilidade do texto, diatonismo, ou polo menos escaso cromatismo, rítmica baseada nos contrastes harmónicos e na acentuación prosódica do texto, articulación vocal perto do canto gregoriano, etc. O Kyrie ofrece un certo emprego da linguaxe imitativa, parafraseando nas diversas voces a melodía na que se inspira.
Definicións:
Polifonía: textura musical na que cada voz expresa unha idea musical gardando unha relación harmónica.
Diatonismo: escala natural, sin alteracións.
Cromatismo: escala con alteracións.
Acentuación prosódica:
Linguaxe imitativa: repetición de pasaxes dunha peza a modo de imitación.
Audición número 3:
Juan del Enzina (1468-1529), Todos los bienes del mundo. Cancioneiro Musical de Palacio Vilancico. O Cancioneiro Musical de Palacio, ou “Cancioneiro Barbieri” (tamén chamado por ser este músico madrileño o seu descubridor), contén a música que se facía nos anos finais do século XV e comezos do XVI na corte dos Reis Católicos. As composicións son de autores moi variados, ademais dalgunhas pezas anónimas, e están escritas en xéneros moi relacionados coa música popular: romances, frótolas, vilancicos, cancións... Entre todos os autores que contén, sen dúbida Juan del Enzina (ou de la Encina) é o máis representativo xa que, ademais de músico, foi un relevante escritor do Renacemento, con importante obra poética e escénica. Todos los bienes del mundo é unha composición de carácter moralizante, cun argumento moi propio do Renacemento en xeral: a fugacidade da vida e a permanencia da memoria por medio da honra e a fama. Trátase dunha composición estrófica: un vilancico a 4 voces, marcadamente homofónico, baseado nos acordes nas cadencias de La e Re, cun posicionamento armónico característico nos xéneros polifónicos considerados populares. Os perto de medio centenar de vilancicos que escribiu Juan del Encina no Cancioneiro Musical de Palacio conservan literalmente o esquema dos virelais medieváis que escoitábamos nas cantigas de Alfonso X e que se prolongan tamén na polifonía máis popular italiana, española ou francesa: un retrouso (neste caso de 3 versos) maila estrofa de 7 versos asimétricos (4 + 3 semellantes estes últimos ós do retrouso). A música tamén conserva o esquema da formas medieval: A (estribillo)/ BBA (estrofa), como mostra dun certo arcaismo, propio do primeiro Renacemento musical no reino de España.
Definicións:
Romance: forma musical profana estructurada en catro frases que se corresponde con cada un dos versos da composición literaria.
Frótola: composición para tres ou catro voces na que a voz máis aguda leva a melodía.
Vilancico: forma musical profana que consta de estribillo, copla e estribillo.
Homofonía: textura musical onde dúas ou máis voces musicais acompañan á voz principal por medio dunha relación acórdica.
Cadencias: Serie de acordes que sinalan o fin dunha sección nunha obra ou do remate da mesma.
Virelai: forma musical de dúas seccións A e B.
CONTEXTO HISTÓRICO
O Rexurdimento é un período que ten comenzo no s. XV (invención da imprenta) e remata no
s. XVI. O nome vén dado pola importancia que se lle concede á cultura greco-latina, sobre todo no aspecto artístico, no que as obras, á escepción das musicais, son baseadas na época clásica. Xurde o humanismo como corrente de pensamento, que antepón ao home frente a deus (antropocentrismo). Esta nova conciencia refléxase nas novas crenzas relixiosas que buscarán reformar a Igrexa Católica traendo como consecuencia conflictos ideolóxicos (Reforma luterana e Contrarreforma católica). En España os Reis Católicos, para frear estas novas ideas, crearán a Santa Inquisición.
Socialmente, co crecemento das cidades e a formación da burguesía, a condición de ser humano non depende xa do seu estamento nobiliario senon da súa capacidade para xerar riqueza.
O desenvolvemento científico é notable en tódalas ramas: Medicina, Física, Astronomía, etc.
A presenza dos turcos en Bizancio dende 1453 obrigou a buscar rutas alternativas para o comercio coas Indias e Extremo Oriente. Prodúcese entón o descubrimento de novos territorios e continentes como América.
A ESCOLA FRANCO-FLAMENGA:
No transcorrir do século XV desenvolveuse unha corrente que mostraba unha estética diferente, cercana ao naturalismo e ao pensamento humanista.
A principios do s. XV, destacan compositores como Guilles Binchois e Guillaume Dufay, que pertencen a primeira xeración da escola. Motetes e misas polifónicas foron as súas principaos pezas compositivas nas que as voces cada vez adquiren maior independencia.
Na segunda xeración sobresaen Jan van Ockeghem e Josquin des Près. O primeiro aflorou a técnica do contrapunto imitativo e o segundo destacou polas súas composicións de notable influenza italiana.
O REXURDIMENTO EN ITALIA
No s. XV os sabios gregos emigrados levan a Italia a antiga cultura clásica. Neste novo período Italia convértese no centro da cultura e das artes. Nas cidades principais (Florencia, Milán, Roma) algúns membros da alta burguesía e altos cargos eclesiásticos convírtense nos chamados mecenas, os cales exercen de protectores dos artistas como Leonardo da Vinci, Rafael Sanzio ou Miguel Angel Buonarotti.
A arquitectura inspírase nos modelos clásicos e a pintura tende á naturalidade.
Na música producíronse grandes innovacións como:
Mapa conceptual música profana
Mapa conceptual música religiosa
Misa, Motete, Madrigal italiano, Romance.
Audición número 1:
Orlando di Lasso (1532-1594): Matona mia cara (madrigal). Orlando di Lasso, ademais dun gran compositor de madrigais e música profana é, con Palestrina e Vitoria, un dos máximos representantes da música católica posterior ao Concilio de Trento é dicir da Contrarreforma. Pertence á última xeración de compositores franco-flamengos e, coma Jacques Arcadelt, tamén estivo ao servizo dos Papas en Roma. Os seus madrigais, cos de Cipriano de Rore, marcan a entrada deste xénero tan característico do Renacemento avanzado na súa época clásica. Aínda que os primeiros madrigais de Lasso son moi sinxelos, a partir de 1555 complica o seu estilo, incorporando recursos expresivos utilizados xa por Lucca Marenzio nun intento de trasladar á música o simbolismo dos textos, que case sempre mostran unha alta calidade literaria. Matona mia cara é un madrigal escrito nunha concepción máis próxima á harmonía ca ó contrapunto, marcado así pola utilización de acordes, feito motivado pola métrica regular dos versos, aínda que tamén está presente a imitación coma recurso típico da linguaxe musical da época. Destaca a orixinal utilización de onomatopeias como recurso colorista, ademais dun uso moderado das disonancias que fan que a música resulte especialmente expresiva.
Definicións:
Madrigal: composición de tres á seis voces sobre un texto relixioso, a miúdo en italiano.
Música profana: Contraria á música relixiosa.
Compositores franco-flamengos: Aqueles que desenrolaron a súa actividade musical segundo as características desta escola de influenza francesa e italiana.
Contrapunto: é a relación que gardan diferentes voces independentes unha da outra.
Audición número 2:
Giovanni Pier Luigi da Palestrina (1525-1594). Kyrie. (Misa do Papa Marcelo.) Di a tradición que esta Misa, escoitada nunha das sesións do Concilio de Trento, precisamente a Comisión de Música e Liturxia, serviu para que a se inclinasen por non eliminar da liturxia o canto polifónico, servindo, ao tempo, para marcar as directrices da música a varias voces o que xa se denominaría en futuro Polifonía Clásica, estilo que se seguiu interpretando ata o século XX. A realidade é ben distinta: foron algunhas das composicións do mestre Jacobus de Kerle, a modo de catálogo, as que serviron para marcar estas guías estéticas. No entanto, esta obra, dedicada por J. P. da Palestrina ao Papa Marcelo, convértese, para teóricos e compositores, en prototípica e sen dúbida a máis representativa das súas 105 misas, e en todo caso un modelo para describir ese estilo clásico: transparencia e intelixibilidade do texto, diatonismo, ou polo menos escaso cromatismo, rítmica baseada nos contrastes harmónicos e na acentuación prosódica do texto, articulación vocal perto do canto gregoriano, etc. O Kyrie ofrece un certo emprego da linguaxe imitativa, parafraseando nas diversas voces a melodía na que se inspira.
Definicións:
Polifonía: textura musical na que cada voz expresa unha idea musical gardando unha relación harmónica.
Diatonismo: escala natural, sin alteracións.
Cromatismo: escala con alteracións.
Acentuación prosódica:
Linguaxe imitativa: repetición de pasaxes dunha peza a modo de imitación.
Audición número 3:
Juan del Enzina (1468-1529), Todos los bienes del mundo. Cancioneiro Musical de Palacio Vilancico. O Cancioneiro Musical de Palacio, ou “Cancioneiro Barbieri” (tamén chamado por ser este músico madrileño o seu descubridor), contén a música que se facía nos anos finais do século XV e comezos do XVI na corte dos Reis Católicos. As composicións son de autores moi variados, ademais dalgunhas pezas anónimas, e están escritas en xéneros moi relacionados coa música popular: romances, frótolas, vilancicos, cancións... Entre todos os autores que contén, sen dúbida Juan del Enzina (ou de la Encina) é o máis representativo xa que, ademais de músico, foi un relevante escritor do Renacemento, con importante obra poética e escénica. Todos los bienes del mundo é unha composición de carácter moralizante, cun argumento moi propio do Renacemento en xeral: a fugacidade da vida e a permanencia da memoria por medio da honra e a fama. Trátase dunha composición estrófica: un vilancico a 4 voces, marcadamente homofónico, baseado nos acordes nas cadencias de La e Re, cun posicionamento armónico característico nos xéneros polifónicos considerados populares. Os perto de medio centenar de vilancicos que escribiu Juan del Encina no Cancioneiro Musical de Palacio conservan literalmente o esquema dos virelais medieváis que escoitábamos nas cantigas de Alfonso X e que se prolongan tamén na polifonía máis popular italiana, española ou francesa: un retrouso (neste caso de 3 versos) maila estrofa de 7 versos asimétricos (4 + 3 semellantes estes últimos ós do retrouso). A música tamén conserva o esquema da formas medieval: A (estribillo)/ BBA (estrofa), como mostra dun certo arcaismo, propio do primeiro Renacemento musical no reino de España.
Definicións:
Romance: forma musical profana estructurada en catro frases que se corresponde con cada un dos versos da composición literaria.
Frótola: composición para tres ou catro voces na que a voz máis aguda leva a melodía.
Vilancico: forma musical profana que consta de estribillo, copla e estribillo.
Homofonía: textura musical onde dúas ou máis voces musicais acompañan á voz principal por medio dunha relación acórdica.
Cadencias: Serie de acordes que sinalan o fin dunha sección nunha obra ou do remate da mesma.
Virelai: forma musical de dúas seccións A e B.
CONTEXTO HISTÓRICO
O Rexurdimento é un período que ten comenzo no s. XV (invención da imprenta) e remata no
s. XVI. O nome vén dado pola importancia que se lle concede á cultura greco-latina, sobre todo no aspecto artístico, no que as obras, á escepción das musicais, son baseadas na época clásica. Xurde o humanismo como corrente de pensamento, que antepón ao home frente a deus (antropocentrismo). Esta nova conciencia refléxase nas novas crenzas relixiosas que buscarán reformar a Igrexa Católica traendo como consecuencia conflictos ideolóxicos (Reforma luterana e Contrarreforma católica). En España os Reis Católicos, para frear estas novas ideas, crearán a Santa Inquisición.
Socialmente, co crecemento das cidades e a formación da burguesía, a condición de ser humano non depende xa do seu estamento nobiliario senon da súa capacidade para xerar riqueza.
O desenvolvemento científico é notable en tódalas ramas: Medicina, Física, Astronomía, etc.
A presenza dos turcos en Bizancio dende 1453 obrigou a buscar rutas alternativas para o comercio coas Indias e Extremo Oriente. Prodúcese entón o descubrimento de novos territorios e continentes como América.
A ESCOLA FRANCO-FLAMENGA:
No transcorrir do século XV desenvolveuse unha corrente que mostraba unha estética diferente, cercana ao naturalismo e ao pensamento humanista.
A principios do s. XV, destacan compositores como Guilles Binchois e Guillaume Dufay, que pertencen a primeira xeración da escola. Motetes e misas polifónicas foron as súas principaos pezas compositivas nas que as voces cada vez adquiren maior independencia.
Na segunda xeración sobresaen Jan van Ockeghem e Josquin des Près. O primeiro aflorou a técnica do contrapunto imitativo e o segundo destacou polas súas composicións de notable influenza italiana.
O REXURDIMENTO EN ITALIA
No s. XV os sabios gregos emigrados levan a Italia a antiga cultura clásica. Neste novo período Italia convértese no centro da cultura e das artes. Nas cidades principais (Florencia, Milán, Roma) algúns membros da alta burguesía e altos cargos eclesiásticos convírtense nos chamados mecenas, os cales exercen de protectores dos artistas como Leonardo da Vinci, Rafael Sanzio ou Miguel Angel Buonarotti.
A arquitectura inspírase nos modelos clásicos e a pintura tende á naturalidade.
Na música producíronse grandes innovacións como:
- A polifonía horizontal. Até o s. XIV, a forma de concibir a consonancia entre os compositores continentales uníuse ao ideal pitagórico, que aceptou como consonancias unicamente as relacións numéricas máis simples (cuartas, quintas e oictavas). Pero en Inglaterra o intervalo de terceira foi de uso común dende antes, a pesar de que non fora expresable como tal relación simple. A sexta, un intervalo estreitamente relacionado ca terceira, era tamén común na música inglesa. Estos dous intervalos soaron moito máis doces que o sonido das cuartas, quintas e oitavas.
Nos principios do s. XV, a terceira e a sexta chegaron a ser aceptadas na música europea como intervalos consonantes. O resultado foi un enriquecemento da harmonía nas composicións musicais.
Comezouse a falar do concepto de tonalidade. O desenrolo duna composición cunha tónica definitiva usouse como un punto de partida no principio e como un punto de chegada na cadencia final.
Tamén empezou a tendencia de pensar na harmonía como un fenómeno vertical, observando o son das notas simultáneas como unha entidade definida. Aínda que o estilo básico era liñal, os acordes que xurdiron das coincidencias de notas nas liñas contrapuntísticas, tomaron a súa propia personalidade. - Reprodúcese o contido emocional do texto.
- As melodías e os ritmos estructúranse con menos artificiosidade e complexidade.
- Créanse formas máis sinxelas.
No 1501 Ottaviano Petrucci publica a primeira edición de partituras a grande escala o que supón unha maior difusión da música.
Os madrigais son as pezas máis importantes da música profana italiana. No Rexurdimento os madrigais son formas polifónicas, a catro ou cinco voces, que buscan mostrar por medio da música as ideas do texto. Luca Marenzio destaca como compositor deste estilo en Italia.
En anos posteriores conviviron dúas tendencias, unha baseada en textos épicos a pastorís, e outra de textos compostos exclusivamente para ser interpretados musicalmente. Os grandes compositores decantáronse pola segunda tendencia; o máis destacado é Carlo Gesualdo.
Claudio Monteverdi foi considerado o último gran compositor de madrigais e marca o cambio do madrigal renacentista ao tardío. O uso dun baixo constante (baixo continuo barroco) e a preferencia pola utilización da monodia acompañada en lugar da polifonía darán lugar ao inicio do Barroco.
Na música relixiosa o compositor máis prestixioso é Pier Luigi Palestrina xunto coa súa obra Misa do Papa Marcelo.
A MÚSICA VOGAL EN:
Alemaña.
Coa instauración da Igrexa luterana nace o coral: himno de melodía popular e harmonización sinxela que era entoada por tódolos fieis. Os cultivadores deste xénero foron Martín Lutero, Johannes Eccard e Hans Leo Hassler.
Inglaterra.
Coa reforma da Igrexa anglicana, xurden no s. XVI dúas formas vogais relixiosas: o anthem e os servicios, que substituían ao motete e á misa respectivamente. William Byrd e Orlando Gibbons son os autores máis notables.
Co reinado de Isabel I aparecen novas formas profanas con influenzas italianas. Os madrigais ingleses editados por Thomas Morley son máis sinxelos que os italianos e os ayres (cancións para unha voz solista e acompañamento instrumental, xeralmente polifónico e interpretado polo laúde) nos que o músico destacado é John Dowland.
A escola franco-flamenga.
No s. XVI un dos xéneros principais en Francia foi a chanson. Composta xeralmente a catro voces e máis sinxela que as pezas contrapuntísticas franco-flamengas do s. XV. Clèment Jannequin é o músico representativo deste xénero en Francia.
Por outro lado Orlando di Lasso, seguidor do estilo iniciado por Josquin des Près, destaca como autor de chansons seguindo o modelo dos anteriores polifonistas franco-flamengos.
O REXURDIMENTO EN ESPAÑA
O Rexurdimento é considerado a Idade de Ouro da música española. Neste momento a maior parte das actividades políticas e culturais veñen determinadas polo espírito relixioso. Os artistas máis sobresaintes son Frei Luis de León, Santa Teresa de Jesús, o Greco ou Berruguete.
Cos Reis Católicos ten comezo un período de esplendor cultural en España.
Grazas ás relacións comerciais e familiares dos monarcas españois con Anjou, Borgoña, Flandres e Nápoles, a música da Península asimila a técnica contrapuntística franco-flamenga e a linguaxe homofónica das formas semipopulares italianas. Xorde en España unha escola polifónica "nacional" de tradición máis popular que as dos estilos extranxeiros. A isto axudou tamén a integración de músicos españois na Capela Real dos Reis Católicos, antes formada só por músicos extranxeiros.
O Cancioneiro de Palacio é o principal testemuño que temos para coñecermos o repertorio e usos dos intrumentos renacentistas na corte española dos Reis Católicos. Algunhas das características das composicións recollidas no cancioneiro son:
Os madrigais son as pezas máis importantes da música profana italiana. No Rexurdimento os madrigais son formas polifónicas, a catro ou cinco voces, que buscan mostrar por medio da música as ideas do texto. Luca Marenzio destaca como compositor deste estilo en Italia.
En anos posteriores conviviron dúas tendencias, unha baseada en textos épicos a pastorís, e outra de textos compostos exclusivamente para ser interpretados musicalmente. Os grandes compositores decantáronse pola segunda tendencia; o máis destacado é Carlo Gesualdo.
Claudio Monteverdi foi considerado o último gran compositor de madrigais e marca o cambio do madrigal renacentista ao tardío. O uso dun baixo constante (baixo continuo barroco) e a preferencia pola utilización da monodia acompañada en lugar da polifonía darán lugar ao inicio do Barroco.
Na música relixiosa o compositor máis prestixioso é Pier Luigi Palestrina xunto coa súa obra Misa do Papa Marcelo.
A MÚSICA VOGAL EN:
Alemaña.
Coa instauración da Igrexa luterana nace o coral: himno de melodía popular e harmonización sinxela que era entoada por tódolos fieis. Os cultivadores deste xénero foron Martín Lutero, Johannes Eccard e Hans Leo Hassler.
Inglaterra.
Coa reforma da Igrexa anglicana, xurden no s. XVI dúas formas vogais relixiosas: o anthem e os servicios, que substituían ao motete e á misa respectivamente. William Byrd e Orlando Gibbons son os autores máis notables.
Co reinado de Isabel I aparecen novas formas profanas con influenzas italianas. Os madrigais ingleses editados por Thomas Morley son máis sinxelos que os italianos e os ayres (cancións para unha voz solista e acompañamento instrumental, xeralmente polifónico e interpretado polo laúde) nos que o músico destacado é John Dowland.
A escola franco-flamenga.
No s. XVI un dos xéneros principais en Francia foi a chanson. Composta xeralmente a catro voces e máis sinxela que as pezas contrapuntísticas franco-flamengas do s. XV. Clèment Jannequin é o músico representativo deste xénero en Francia.
Por outro lado Orlando di Lasso, seguidor do estilo iniciado por Josquin des Près, destaca como autor de chansons seguindo o modelo dos anteriores polifonistas franco-flamengos.
O REXURDIMENTO EN ESPAÑA
O Rexurdimento é considerado a Idade de Ouro da música española. Neste momento a maior parte das actividades políticas e culturais veñen determinadas polo espírito relixioso. Os artistas máis sobresaintes son Frei Luis de León, Santa Teresa de Jesús, o Greco ou Berruguete.
Cos Reis Católicos ten comezo un período de esplendor cultural en España.
Grazas ás relacións comerciais e familiares dos monarcas españois con Anjou, Borgoña, Flandres e Nápoles, a música da Península asimila a técnica contrapuntística franco-flamenga e a linguaxe homofónica das formas semipopulares italianas. Xorde en España unha escola polifónica "nacional" de tradición máis popular que as dos estilos extranxeiros. A isto axudou tamén a integración de músicos españois na Capela Real dos Reis Católicos, antes formada só por músicos extranxeiros.
O Cancioneiro de Palacio é o principal testemuño que temos para coñecermos o repertorio e usos dos intrumentos renacentistas na corte española dos Reis Católicos. Algunhas das características das composicións recollidas no cancioneiro son:
- Teren a melodía na voz superior.
- Teren unha harmonía sinxela, con cadencias claras.
- Melodía en xeral silábica, cantabile en tódalas voces.
A forma máis utilizada nesta época é o vilancico, equiparable ao madrigal en Italia. A estructura máis usada no vilancico é a alternancia de coplas e retrouso, con melodías diferentes. Nesta época as estructuras son polifónicas e téndese á construción silábica e homofónica, cun ritmo parecido ao esquema de danza. Existía tamén o vilancico relixioso que estaba dotado dun texto sacro, normalmente en castelán, composto para unha celebración eclesiástica en concreto (para o Nadal, Semana Santa, etc.).
Outras formas típicas son as variantes dos vilancicos, como as endechas (lamentacións pola perda dun ser querido), ou as ensaladas (cancións polifónicas de batalla ou burlescas).
Entre os primeiros polifonistas españois o compositor máis destacado é Juan del Enzina, músico, poeta e sacerdote que nunca compuso música para a liturxia. A maioría das súas composicións son vilancicos e instrumentais, nas que mestura o elemento popular-tradicional coas tendencias do rexurdimento italiano.
Na música relixiosa Francisco de Peñalosa é o compositor máis notable e prolífico.
Entre 1516 e 1598, cos reinados de Carlos I e Felipe II, o renacemento musical español alcanza súa perfección.
Como teórico destaca Ramos de Pareja. Como compositores: Cristóbal de Morales e Tomás Luis de Victoria no plano relixioso e vogal, e Antonio de Cabezón no instrumental.
Cristóbal de Morales foi un dos grandes mestres españois do renacemento tardío. Foi considerado o mellor polifonista da escola andaluza da primeira metado do s. XVI. A súa obra máis importante é o Oficio de Defuntos, composto un a cinco voces e outro a catro.
Tomás Luis de Victoria é o principal compositor da escola polifónica hispana do s. XVI. Trala morte da emperatriz para a que exercía de capelán, compón unha das súas obras máis famosas a seis voces, o Oficio de Defuntos. En toda a súa obra adapta a técnica á sobriedade buscando a claridade nas voces para que, seguindo os dictames do Concilio de Trento, non interfira a música na comprensión do texto.
Outros dous grandes polifonistas foron Francisco de Guerrero e Juan Vázquez.
Antonio de Cabezón, cego dende neno, razón pola que o seu fillo escribía as súas partituras, chegou a ser músico de cámara de Carlos V. É considerado o creador da escola organística española. Compuxo unha extensa obra, case toda relixiosa, na que destaca a composicion de tientos (especi de motetes instrumentais baseados na imitación). Caracterízanse pola variedade de estructura e polo uso da composición utilizando a aumentación e a diminución.
Nas súas diferenzas (variacións sobre temas populares ou cancións francesas) destacan as Diferenzas sobre o Canto do Cabaleiro pola súa beleza e perfección.
A MÚSICA INSTRUMENTAL NO RENACEMENTO
A música instrumental parte de Italia, como indican os libros editados para laúde por Petrucci nos comezos de s. XVI, onde aparecen moitas pezas chamadas ricercare.
En Gran Bretaña ten unha gran relevancia, na época isabelina, a música instrumental para virxinal e espineta.
En Francia diferéncianse dous estilos: un cortesán, ligado á corte real e compostas para laúde, e outro máis popular, que prefire o conxunto instrumental para a danza.
A música instrumental desta época ten a súa orixe na música para a danza; en formas exclusivamente instrumentais, de carácter rapsódico (formada con fragmentos de outras obras ou con trozos de aires populares) ou baseadas na improvisación; nas variacións; en formas derivadas de modelos vogais.
A música para a danza escribíase en tabulaturas ou libros, e tiñan un carácter contrastante e ritmos moi marcados. As danzas agrupábanse en dúos ou tríos, que máis adiante conformarán as suites e danzas instrumentais. Así, a unha danza lenta, en ritmo binario, seguía unha rápida e en ritmo ternario.
As principais danzas do Rexurdimento son catro:
Outras formas típicas son as variantes dos vilancicos, como as endechas (lamentacións pola perda dun ser querido), ou as ensaladas (cancións polifónicas de batalla ou burlescas).
Entre os primeiros polifonistas españois o compositor máis destacado é Juan del Enzina, músico, poeta e sacerdote que nunca compuso música para a liturxia. A maioría das súas composicións son vilancicos e instrumentais, nas que mestura o elemento popular-tradicional coas tendencias do rexurdimento italiano.
Na música relixiosa Francisco de Peñalosa é o compositor máis notable e prolífico.
Entre 1516 e 1598, cos reinados de Carlos I e Felipe II, o renacemento musical español alcanza súa perfección.
Como teórico destaca Ramos de Pareja. Como compositores: Cristóbal de Morales e Tomás Luis de Victoria no plano relixioso e vogal, e Antonio de Cabezón no instrumental.
Cristóbal de Morales foi un dos grandes mestres españois do renacemento tardío. Foi considerado o mellor polifonista da escola andaluza da primeira metado do s. XVI. A súa obra máis importante é o Oficio de Defuntos, composto un a cinco voces e outro a catro.
Tomás Luis de Victoria é o principal compositor da escola polifónica hispana do s. XVI. Trala morte da emperatriz para a que exercía de capelán, compón unha das súas obras máis famosas a seis voces, o Oficio de Defuntos. En toda a súa obra adapta a técnica á sobriedade buscando a claridade nas voces para que, seguindo os dictames do Concilio de Trento, non interfira a música na comprensión do texto.
Outros dous grandes polifonistas foron Francisco de Guerrero e Juan Vázquez.
Antonio de Cabezón, cego dende neno, razón pola que o seu fillo escribía as súas partituras, chegou a ser músico de cámara de Carlos V. É considerado o creador da escola organística española. Compuxo unha extensa obra, case toda relixiosa, na que destaca a composicion de tientos (especi de motetes instrumentais baseados na imitación). Caracterízanse pola variedade de estructura e polo uso da composición utilizando a aumentación e a diminución.
Nas súas diferenzas (variacións sobre temas populares ou cancións francesas) destacan as Diferenzas sobre o Canto do Cabaleiro pola súa beleza e perfección.
A MÚSICA INSTRUMENTAL NO RENACEMENTO
A música instrumental parte de Italia, como indican os libros editados para laúde por Petrucci nos comezos de s. XVI, onde aparecen moitas pezas chamadas ricercare.
En Gran Bretaña ten unha gran relevancia, na época isabelina, a música instrumental para virxinal e espineta.
En Francia diferéncianse dous estilos: un cortesán, ligado á corte real e compostas para laúde, e outro máis popular, que prefire o conxunto instrumental para a danza.
A música instrumental desta época ten a súa orixe na música para a danza; en formas exclusivamente instrumentais, de carácter rapsódico (formada con fragmentos de outras obras ou con trozos de aires populares) ou baseadas na improvisación; nas variacións; en formas derivadas de modelos vogais.
A música para a danza escribíase en tabulaturas ou libros, e tiñan un carácter contrastante e ritmos moi marcados. As danzas agrupábanse en dúos ou tríos, que máis adiante conformarán as suites e danzas instrumentais. Así, a unha danza lenta, en ritmo binario, seguía unha rápida e en ritmo ternario.
As principais danzas do Rexurdimento son catro:
- A pavana, de ritmo lento e binario, con orixe española e relixiosa.
- A gallarda, de ritmo rápido e ternario, procedente de Italia.
- A gavota, de ritmo vivaz e binario, orixínase no mundo rural.
- O minueto, de ritmo moderado e ternario e de carácter cortesán.
O nacemento da música baseada na improvisación dáse pola execución de exercicios para probar a afinación e para practicar cos dedos. Por ista razón eran pezas só para solistas.
Existen dous tipos de improvisacións renacentistas:
Existen dous tipos de improvisacións renacentistas:
- As variacións sobre temas populares e melodías de danza.
- Pezas libres, como as tocatas, os preludios, as fantasías ou os ricercari. A máis importante era a tocata, para instrumentos de tecla e era interpretada antes da obra principal. Están estruturadas normalmente en tres partes.
As fantasías aseméllanse aos ricercari. Por último, os preludios son pezas improvisadas que preceden ás pezas vogais.
O tiento foi unha forma moi estendida en España. Era unha composición para órgano a catro voces e dunha estructura similar á tocata italiana.
As variacións son pezas baseadas nunha melodía ou nun baixo. É utilizada, ademais de como forma fixa, como froma improvisada. Hai dous tipos de variacións:
As variacións son pezas baseadas nunha melodía ou nun baixo. É utilizada, ademais de como forma fixa, como froma improvisada. Hai dous tipos de variacións:
- As compostas sobre un material preexistente
- As que modifican ese material con ornamentacións, cambios de ritmo ou na tonalidade, etc.
Adoitan realizarse sobre un cantus firmus gregoriano ou sobre un baixo constante, denominado baixo ostinato.
No Rexurdimento a música vogal e instrumental estiveron estreitamente relacionadas.
Cando as pezas instrumentais xorden como derivacións de obras vogais poden proceder de motetes, como os ricercari, ou das cancións profanas, como as canzone.
Os ricercari reprodúcense en dúas versións: de textura homofónico e natureza rapsódica ou, de textura polifónica e contrapuntístico.
Existía tamén o costume de facer versións instrumentais de algunhas partes da liturxia e era frecuente a alternancia entre o coro e as partes instrumentais.
O instrumento favorito da época foi o laúde. Utilizado como solista ou en conxunto, facendo acompañamento ao canto por medio de acordes.
Os conxuntos ou "consorts" eran agrupacións de tres a oito intrumentos da mesma familia e que recollían tódolos rexistros dende o baixo ata o soprano.
A familia das violas distinguíase da actual no número de cordas e trastes no mastro (maior número nos intrumentos renacentistas), e o son proxectado era máis delicado.
As frautas doces, as chirimías, os cromornos, as trompetas, as cornetas, os sacabuches e o órgano eran os aerófonos principais.
O clavicémbalo e o clavicordio foron os instrumentos de tecla máis populares. Co primeiro o son prodúcese polo punteo das cordas e o segundo mediante un mecanismo que as golpeaba. A espineta e o virxinal son variantes do clavicémbalo.
Formas musicais.
OS INSTRUMENTOS DO RENACEMENTO
No Rexurdimento a música vogal e instrumental estiveron estreitamente relacionadas.
Cando as pezas instrumentais xorden como derivacións de obras vogais poden proceder de motetes, como os ricercari, ou das cancións profanas, como as canzone.
Os ricercari reprodúcense en dúas versións: de textura homofónico e natureza rapsódica ou, de textura polifónica e contrapuntístico.
Existía tamén o costume de facer versións instrumentais de algunhas partes da liturxia e era frecuente a alternancia entre o coro e as partes instrumentais.
O instrumento favorito da época foi o laúde. Utilizado como solista ou en conxunto, facendo acompañamento ao canto por medio de acordes.
Os conxuntos ou "consorts" eran agrupacións de tres a oito intrumentos da mesma familia e que recollían tódolos rexistros dende o baixo ata o soprano.
A familia das violas distinguíase da actual no número de cordas e trastes no mastro (maior número nos intrumentos renacentistas), e o son proxectado era máis delicado.
As frautas doces, as chirimías, os cromornos, as trompetas, as cornetas, os sacabuches e o órgano eran os aerófonos principais.
O clavicémbalo e o clavicordio foron os instrumentos de tecla máis populares. Co primeiro o son prodúcese polo punteo das cordas e o segundo mediante un mecanismo que as golpeaba. A espineta e o virxinal son variantes do clavicémbalo.
Formas musicais.
OS INSTRUMENTOS DO RENACEMENTO
- CORDA FRETADA (CORDÓFONOS)
Viola da gamba: Apoiábase nas pernas (gamba=perna). Tiña de 6 a 7 cordas e os trastes colocadas no diapasón. O seu timbre era doce e incisivo.
Violas da braccio: Apoiábanse no ombreiro. Non tiñan trastes e tiñan catro cordas. De menor tamaño que o anterior.
Lira de braccio: Predecesor do violín. Apoiábase no ombreiro e tiña 5 cordas e dous bordóns situadios fóra do diapasón.
Violas da braccio: Apoiábanse no ombreiro. Non tiñan trastes e tiñan catro cordas. De menor tamaño que o anterior.
Lira de braccio: Predecesor do violín. Apoiábase no ombreiro e tiña 5 cordas e dous bordóns situadios fóra do diapasón.
- CORDA PUNTEADA (CORDÓFANOS)
Laúde: Tiña unha caixa de resonancia en forma de pera, cunha abertura en forma de rosetón, mastro curto con trastes e caravilleiro tumbado cara atrás. Constaba de catro ou cinco cordas dobres e puteábanse cos dedos. Dowland foi un laudista inglés de gran sona.
Vihuela: Antecesor da guitarra. Foi o instrumento español de máis fama con Luís de Milán e Luís de Narváez. Tiña 6 cordas dobres que se punteaban cos dedos.
Clavicémbalo (clave): Instrumento italiano de finais do s. XV. As cordas estaban dispostas paralelas ao teclado e eran punteadas por unhas pugas ou plumas de ave cando presionamos unha tecla.
Vihuela: Antecesor da guitarra. Foi o instrumento español de máis fama con Luís de Milán e Luís de Narváez. Tiña 6 cordas dobres que se punteaban cos dedos.
Clavicémbalo (clave): Instrumento italiano de finais do s. XV. As cordas estaban dispostas paralelas ao teclado e eran punteadas por unhas pugas ou plumas de ave cando presionamos unha tecla.
- CORDA PERCUTIDA (CORDÓFONOS)
Clavicordio: As cordas son golpeadas por láminas metálicas cravadas ó final das teclas. Non tiña moito volume polo que non se utilizaba en grandas salóns.
- VENTO MADEIRA (AERÓFONOS)
Frautas de pico: Tiñan bisel.
Cromornos, chirimías e bombardas: Tiñan dobre lingüeta. Os cromornos tiñan forma de gancho e lingüeta incrustada nunha cápsula.
Cromornos, chirimías e bombardas: Tiñan dobre lingüeta. Os cromornos tiñan forma de gancho e lingüeta incrustada nunha cápsula.
- VENTO METAL (AERÓFONOS)
Cornetas, Trompeta e Sacabunche.
- VENTO MECÁNICO (AERÓFONOS)
Órganos: Constan dun fol que envía aire a través dos tubos con abertura ou para que vibren as lingüetas. A parte dos grandes órganos das igrexas tamén se fabrican órganos de mesa. Músicos destaclables son Antonio de Cabezón e Francisco Salinas en España. En Venecia destacaron os irmáns Gabrieli.
Escoita!!!
Escoita!!!
No hay comentarios:
Publicar un comentario